یزد همان شهر قدیمی و تاریخی است که « مارکوپولو » آن را بزرگ، زیبا و پر رونق توصیف می‌کند، شهری بین دشت کویر و دشت لوت. استان یزد با جمعیتی بیش از ۱ میلیون و مساحت تقریبی ۱۲۹ هزار و ۲۸۵ کیلومتر مربع؛ آثار گردشگری و جاذبه های طبیعی یزد را در دل خود جای داده تا چشم هر بیننده ای را خیره و سلیقه ی هر نظاره گری را جذب کند.
یزد، شهر بادگیرها، از دیرباز مورد توجه بازرگانان و مسافران ایرانی و خارجی بوده و هست. معماری این دیار، که نشان از هم‌زیستی مردم با طبیعت کویری دارد و مهارت‌شان در به دست آوردن و مدیریت آب که در بناهای کم‌نظیر و محله‌های قدیمی یزد به چشم می‌خورد، نکته‌ای است که گردشگران را جذب می‌کند. شهر یزد در سال ۲۰۱۷ به عنوان یکی از نخستین شهرهای خشتی دنیا به ثبت یونسکو رسید. یزد اصالت تاریخی خود را در معماری حفظ کرده؛ بخش تاریخی شهر یزد شامل سیستم قنات، خانه‌های سنتی، بازارها، حمام‌ها، مساجد، معبد زرتشتیان و باغ دولت آباد است.
اطلاعات کلی در مورد یزد
در ابتدا بد نیست شناختی کلی نسبت به ویژگی های این شهر داشته باشیم و آن ها را مورد بررسی قرار دهیم تا با یزد بیشتر آشنا شویم:
جمعیت: مطابق با آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، ۵۲۹,۶۷۳ نفر در شهر یزد زندگی می کنند که ۲۶۹,۷۳۲ نفر آن ها مرد و 259,941 زن هستند.
دین و مذهب: بیشتر مردم یزد مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازده‌امامی هستند و گروه بزرگی از زرتشتیان ایران نیز در این شهر سکونت دارند. اقلیت کوچکی از یهودیان و مسیحیان نیز در محلات مختلف یزد به چشم می خورند.
زبان: مردم یزد به زبان پارسی رایج سخن می گویند؛ اما لهجه مخصوص به خود را دارند. بسیاری از واژه‌ها و ترکیبات زیبای پارسی در گویش مردم این دیار حفظ شده و کمترین تاثیر را در طول زمان پذیرفته است. معتقدان به آیین زرتشتی به زبان پارسی مسلط هستند؛ اما در میان خود به زبان بهدینی (گَورونی یا دری زرتشتی) سخن می گویند و مراسم مذهبی خود را نیز با این زبان انجام می‌دهند.
اقتصاد: از نظر رتبه بندی کشوری، یزد به عنوان پنجمین شهر صنعتی ایران شناخته می شود و صنایع بزرگی در آن فعالیت می کنند که برخی از آن ها عبارتند از: نساجی پارچه‌های طرح دار و ساده، نساجی فرش، فولاد و معادن آهن، کارخانجات کاشی، معادن زغال سنگ و معادن سنگ، کارخانه‌های کابل و فیبر نوری و صنایع غذایی.
از جمله کارخانه های مهم این شهر می توان به کارخانه یزد باف اشاره کرد که در زمینه ریسندگی، بافندگی، چاپ و تکمیل انواع پارچه‌های پنبه ای فعالیت می کند و سابقه ای طولانی در این زمینه دارد. گروه ستاره کویر نیز از شرکت های مهم یزد است که زیرمجموعه های آن به تولید الیاف رنگی، نخ اکرلیک و پلی پروپیلن و بافت فرش ماشینی می پردازند و فرش ستاره کویر یزد و فرش خاطره کویر یزد از جمله مهم ترین شرکت های زیر مجموعه آن هستند.
صنعت زرگری یا طلاسازی نیز از مهمترین صنایع در یزد به شمار می رود و از شهرت خاصی برخوردار است. این صنعت قدمتی طولانی در یزد دارد و به عنوان سوغات این شهر نیز به شمار می رود.
علاوه بر این، گردشگری نیز یکی از موتورهای اقتصادی این شهر است و درآمد نسبتا خوبی را نیز نصیب یزد می کند. صنایع دستی و سوغات نیز جایگاه خود را در اقتصاد یزد دارند و صنعت شیرینی پزی آن شهره خاص و عام است.
شهرهای خواهرخوانده: یزد با شهر های مختلفی پیوند خواهرخواندگی دارد که عبارتند از: حمص در سوریه، یازبرین در مجارستان، نزوی در عمان، اولگین در کوبا، یئوسو در کره جنوبی
حقایقی جالب در مورد یزد
یزد به سبب وجود بادگیرهای بی شمار، به شهر بادگیرها شهرت دارد.
وجود حسینیه های بزرگ و مجهز و سبک سینه زنی و نوحه خوانی خاص و شکوه مراسم نخل برداری در روز عاشورا باعث شده تا در دهه پنجاه، محمدتقی فلسفی، یکی از سخنرانان مشهور کشورمان، لقب حسینیه ایران را به این شهر دهد.
قدیمی ترین نخل ایران که در مراسم عزاداری امام حسین (ع) در شهر گردانده می شود، در یزد قرار دارد.
یزد تنها شهر ایران است که نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.
یزدی ها در ۲۴ سال اخیر مقام نخست پذیرش در کنکور سراسری کشور را به خود اختصاص داده اند.
خواجه نظام الملک طوسی در قرن پنجم هجری به یزد لقب دارالعباده را داده است.
گفته می شود که نخستین بانک جهان در یزد تاسیس شده و به شکل یک صندوق امانات بوده است.
رشته های پزشکی و به ویژه متخصصین درمان ناباروری در این شهر فعالیت قابل توجهی دارند و به همین سبب یزد به قطب پزشکی ایران شهرت یافته است.
تردد زیاد دوچرخه در کوچه پس کوچه ها و خیابان های یزد نیز عاملی بوده که لقب شهر دوچرخه‌ها را به آن بدهد.
سوغات و صنایع دستی
مسلما یکی از لذت های سفر به هر شهری، چشیدن طعم های تازه از سوغاتی های رنگارنگ و خرید دست سازه های هنرمندانه است. در یزد دریایی از انتخاب ها پیش روی تان قرار می گیرد که به صورت مختصر به معروف ترین آن ها می پردازیم:
شیرینی های یزدی: یزد شهر شیرینی هاست و می تواند انتخاب های خوش رنگ و لعابی را در زمینه خوشمزه های شیرین پیش روی شما قرار دهد. در این شهر طیف وسیعی از شیرینی ها وجود دارد؛ کیک یزدی از همه شان معروف تر است و عطر و طعم آن با همه کیک هایی که تا به حال چشیده اید، فرق می کند. قطاب گزینه دیگر شما در این شهر است و لوز و پشمک نیز در رده های بعد قرار می گیرند. نان پنجره ای را فراموش نکنید؛ این شیرینی در یزد با عنوان منقا شناخته می شود و عطر آن هوش از سرتان می برد. حاجی بادوم هم از شهرت خاصی برخوردار است و طرفدارانش کم نیستند. البته این موارد تنها بخشی از شیرینی های این شهر هستند و اگر به یک قنادی بروید با دنیایی از این انتخاب ها مواجه می شوید؛ فقط مراقب میزان قند این خوشمزه ها هم باشید.
پارچه های یزدی: دست سازهای یزدی کم از شیرینی هایش ندارد. این شهر از دیرباز دستی در نساجی و پارچه بافی سنتی دارد و هنرمندانش محصولات بسیار متنوعی را تولید می کنند. ترمه نمونه بی بدیل هنر مردمان این شهر است و در جای جای بازار نمونه های متنوعی از آن پیدا می شود. چادر شب و شمد از دیگر پارچه های این شهر است که امروزه کمتر از آن ها یاد و کمتر کسی به تولیدشان مشغول می شود. این پارچه ها به عنوان روانداز و رختخواب پیچ استفاده می شوند و از قدمت بسیاری برخوردارند.
طلا: از پارچه ها که بگذریم نوبت به طلای یزد می رسد که شهرت خاصی دارد و زیورآلات بسیار متنوعی در بازار آن به چشم می خورد.
زیراندازها: زیلو، گلیم و فرش های مرغوبی نیز در این شهر پیدا می شود که می توانند گزینه های خوبی برای سوغات باشند.
جاذبه های برتر
در هر گوشه از شهر یزد جاذبه ای در انتظار شماست و خیلی سخت می شود که یکی از آن ها را به دیگری برتری داد؛ اما شاخص ترین آن ها عبارتند از:
مسجد جامع یزد: از جمله بناهای مشهور این شهر است که علاوه بر ویژگی های مذهبی، ویژگی های معماری و تاریخ را نیز به نمایش می گذارد. مناره های بلند و آبی رنگ آن از بیشتر نقاط شهر پیداست و اهمیت بسیاری برای مردم یزد دارد.
محله فهادان: کمی آن طرف تر از این مسجد، کوچه ای را می بینید که شما را به دنیای درون خود می کشاند و در هر قدم آن بنا و خانه ای تماشایی همچون خانه لاری ها، زندان اسکندر، بقعه دوازده امام و … قرار دارد.
میدان امیرچخماق: این میدان را هم از یاد نبرید چرا که مهمترین میدان شهر است و تاریخ این دیار را در دل خود دارد. مهمترین مراسم های مذهبی و اجتماعی در این میدان برگزار می شود و از اهمیت بسیار ویژه ای در میان یزدی ها برخوردار است.
باغ دولت آباد: در سفر به این شهر نمی توان از خیر باغ دولت آباد گذشت چرا که یکی از ۹ باغ ایرانی است که نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد و بلندترین بادگیر جهان را در آن می توان دید.
بناهای مهم زرتشتیان: بخش دیگری از دیدنی های شهر را سازه های متعلق به زرتشتیان تشکیل می دهند. آتشکده تاریخی یزد از جمله نمودهای حضور پیروان مذهب زرتشت در این دیار است و کمی آن طرف تر از شهر نیز دخمه زرتشتیان به چشم می خورد. این دخمه محل دفن مردگان زرتشتی ها بوده و امروزه به جاذبه ای برای گردشگران تبدیل شده است.
جاذبه های اطراف یزد
دیدنی های یزد تنها به جاذبه های درون شهر محدود می شود بلکه کمی آن طرف تر از شهر نیز جلوه هایی تماشایی انتظارتان را می کشند که از جمله ی آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بافت تاریخی میبد در ۵۵ کیلومتری شهر یزد
زیارتگاه چک چک ( محل عبادت زرتشتیان) در ۹۹ کیلومتری شهر یزد
روستای خرانق در ۷۷ کیلومتری شهر یزد
کوه ریگ مهریز (تپه شنی مشهور) در 45 کیلومتری شهر یزد
کویر عقدا در ۱۰۲ کیلومتری شهر یزد